Drie generaals uit 1892

Drie generaals uit 1892

Drie generaals

In 1892 worden in Polen drie jongentjes geboren. Nu, 130 jaar later, worden hun verjaardagen nog steeds gevierd en hun levens herdacht. Alle drie werden ze generaal. Generaals in het Poolse leger die meevochten in de Tweede Wereldoorlog voor de vrijheid van Polen bij de westerse geallieerden. Hierdoor konden ze na de oorlog niet terugkeren naar hun vaderland. In dit artikel op hoofdlijnen de levens van generaal Anders, generaal Maczek en generaal Sosabowski.

Geboren in 1892

In het geboorte jaar van de drie jongens bestond Polen niet als staat. Het land was verdeeld onder de grootmachten: Het Duitse keizerrijk, Tsaristisch Rusland en de dubbelmonarchie Oostenrijk – Hongarije.

Stanisław Władysław Maczek wordt geboren op 31 maart 1892 in Szczerzec, in de omgeving van wat toen Lwów heette (nu Sjtsjyrets bij Lviv in de Oekraïne). Deze regio van Polen maakte toen onderdeel uit van de dubbelmonarchie.

Op 8 mei ziet Stanisław Franciszek Sosabowski het levenslicht in Stanisławów (nu Ivano-Frankivsk, ook in de huidige Oekraïne). Ook dit is onderdeel van de dubbelmonarchie.

Władysław Albert Anders wordt op 11 augustus 1892 geboren in het deel van Polen dat bezet is door Rusland. Zijn wieg staat in Krośniewice-Błonie, zo’n zestig kilometer ten westen van Warschau. Zijn ouders waren Baltische Duitsers en Anders werd evangelisch-Luthers opgevoed.

De context: de Eerste Wereldoorlog en het interbellum

Wat we in Nederland en België nog wel eens over het hoofd willen zien is dat de Eerste Wereldoorlog ook een zeer bloedige strijd kende aan het oostfront. Het front minder statisch dan in het westen en bewoog zich heen en weer in de regio die nu opgaat in Polen, Belarus en Oekraïne, grondgebied dat voor de delingen grotendeels ‘Pools’ was. Omdat alle legers mannen uit de regio mobiliseren kan het betekenen dat zowel bij de centrale mogendheden (Duitsland, Ostenrijk-Hongarije) als bij de Russen Polen meevechten. Overigens was in die periode het concept nationaliteit en identiteit nog niet zo uitgekristalliseerd als tegenwoordig.

Verder betekende het einde van de eerste Wereldoorlog een nieuw herwonnen onafhankelijkheid voor Polen (11 november 1918) maar de wapenstilstand in het westen ging in centraal en zuidoost Europa over in verschillende meer regionale conflicten. Voor Polen betekende dit strijd over de oostelijk gebieden met Oekraïense nationalisten tegen de Sovjet Russen. Meer over het ontstaan van de Poolse staat in 1918 leest u hier.

De ervaringen van de ‘generaals’ in die periode

Anders

Anders neemt na de Duitstalige Technische Hogeschool van Riga dienst in het tsaristische leger waar hij in 1917 de Keizerlijke Militaire Academie van Sint-Petersburg afrondt. Hij vecht bij het Eerste Poolse Korps dat na de nederlaag van Rusland in de Eerste Wereldoorlog door het Duitse Rijk werd opgeheven.

Na de Onafhankelijkheid van Polen in 1918 wordt Anders chef-staf van de Poolse eenheden tijdens de Grote Poolse Opstand in Poznan in 1919. In de Pools-Sovjetoorlog van 1920 was hij commandant van het 15e Poznan Ulanen Regiment. Na deze  oorlog bezoekt hij de Franse Militaire Academie in het kader van een overeenkomst tussen Warschau en Parijs. In 1925 wordt hij stadscommandant van Warschau. Tijdens de mei-putsch van Piłsudski in 1926 voert hij het bevel over de regeringstroepen en verzet zich tegen de putschisten totdat deze een nieuwe regering instellen.

Sosabowski

Sosabowski vervult verschillende functies in verschillende (para)militaire organisaties totdat hij in 1913 wordt opgeroepen voor de dienstplicht in het leger van Oostenrijk-Hongarije. Vanaf het begin van de oorlog neemt hij deel aan verschillende manouvres en gevechten. Plaatsen waar hij actief is zijn Przemyśl, Podgórze, Zakliczyn, Czarna Góra (in het huidige Slowakije), langs de San, de streek van Lublin naar Brest, waar hij de rivier de Bug overstak. Op 15 juni 1915, bij de rivier de Leśna, raakte hij gewond waardoor het een aantal jaar duurde voordat hij het been weer volledig kon gebruiken.

Door zijn knie naam hij in niet actief deel aan de strijd na 1918 en bekleedde hij verschillende staffunctie terwijl hij ondertussen opklom tot de rang van majoor. In 1938 is er een persoonlijke tragedie als zijn oudste zoon zichzelf per ongeluk doodschiet. Na een verlof om dit verlies te verwerken wordt Sosabowski op 21 februari 1939 hij benoemd tot commandant van het 21e Regiment Infanterie "Kinderen van Warschau" in de Citadel van Warschau, en op 19 maart 1939 werd hij bevorderd tot kolonel.

Maczek

Maczek kiest na het gymnasium voor de studie. Tussen 1910 en 1914 studeerde hij aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Lwów: filosofie en Poolse filologie. In die tijd volgde hij een militaire opleiding en in 1912 werd hij lid van de schuttersvereniging. Ook hij komt in het leger van Oostenrijk-Hongarij en wordt ingezet aan het front in de Alpen.

Maczek is de enige van de drie generaals die betrokken is bij gevechtshandelingen in de jaren na de onafhankelijkheid. Na deze gevechten blijft hij in militaire dienst waar hij diverse functies bekleed en opklimt tot de rang van kolonel. In 1938 wordt hij bevelhebber van 10e Cavalerie Brigade, de eerste grote pantser-motoreenheid van het Poolse leger.

De generaals in de Tweede Wereldoorlog

Op 1 september begint de Tweede Wereldoorlog met de Duitse inval. Op 17 september vallen de Sovjets Polen aan de oostkant binnen en levert het leger strijd op twee fronten. Tegen de getalsmatige, en in het geval van de Duitsers ook materiële overmacht is het leger niet opgewassen. Na ruim een maand staken de gevechten.

Anders

Anders is tijdens de invasie in 1939 commandant van een cavaleriebrigade in Oost-Polen. Daar raakt hij ernstig gewond bij gevechten met de Sovjets. De Sovjet geheime politie, de NKVD, zet hem gevangen, eerst in Lviv en daarna in Moskou. Tijdens deze gevangenschap, zwoer hij zich van het protestantse geloof tot het katholicisme te bekeren als hij zou overleven.

Na de Duitse invasie van de Sovjet-Unie in juni 1941 Laten de Russen de Polen vrij die ze nog niet hebben vermoord. Anders krijgt van de NKVD het aanbod om aan het hoofd te staan van Poolse troepen die zouden worden gevormd uit Poolse krijgsgevangenen in de Sovjet-Unie om tegen de Duitse Wehrmacht te vechten. Hieruit ontstaat het Poolse legerkorps dat in het Midden-Oosten dat ingezet wordt bij de strijd in Italië. De meest aansprekende slag waar de Polen aan deelnemen en een doorbraak forceren is die bij Monte Casino.

Anders met de Amerikaanse generaal Patton

Sosabowski

Sosabowski vecht met zijn troepen in de omgeving van Warschau. Eind september vermeld de bevelhebber van de stad in het bijzonder de inzet van de Sosabowski en zijn ‘Kinderen van Warschau’. Hij verdient hier het zilveren kruis van de Virtuti Militare, de hoogste Poolse onderscheiding. Na het staken van de strijd krijgt hij de opdracht om naar Frankrijk te trekken via Hongarije. Hij moet daar verslag uitbrengen over de situatie in Polen aan de regering in ballingschap onder leiding van generaal Sikorski. De troepen die hij daar gaat aanvoeren zijn door de traagheid van de Fransen onvoldoende inzet bereid als in het voorjaar van 1940 de Duitsers het westen aanvallen. Ze trekken naar de havens aan de Atlantische kust om naar het Verenigd Koninkrijk over te steken. Daar volgt de oprichting van de parachutisten brigade en de inzet bij Driel die we in ons dossier uitgebreid beschrijven.

Sosabwoski op het vliegveld voor vertrek naar Driel

Maczek

Maczek vecht met zijn troepen tegen de Duitsers en brengt ze gevoelige verliezen toe. Na de inval van de Russen wijkt hij met zijn gehele eenheid uit naar Hongarije, dan nog neutraal. Ook hij ontvangt de hoge onderscheiding Virtuti Militare maar dan in goud.

Ook hij trekt naar Frankrijk om daar een pantserdivisie vorm te geven. Tijdens de inval van de Duitsers hebben ze ruwweg de omvang van een brigade waarmee ze de strijd aangaan. Als ze worden afgesneden van de hoofdmacht vernietigen de Polen hun materieel. Via Marseille en Noord-Afrika en Gibraltar komt ook Maczek in Schotland terecht. Daar vormt hij opnieuw een pantserdivisie die in 1944 landt in Normandië en daar een cruciale bijdrage levert in de Zak van Falaise voordat ze naar het noorden trekken en België en Nederland meehelpen bevrijden.

Maczek in de koepel van zijn tank

De generaals na de oorlog

In het communistische Polen na de oorlog worden militairen die meevochten bij de westerse geallieerden gezien als verraders die risico lopen op vervolging en showprocessen. Een bekend voorbeeld is het verhaal van Pilecki. Veel Polen blijven dan ook in het westen of zwermen uit over de wereld.

Anders

Anders verliest zijn Poolse staatsburgerschap en militaire rang in communistisch Polen. Hij krijgt een prominente rol in de regering in ballingschap in Londen en wordt inspecteur generaal van de Poolse troepen in ballingschap. Hij overlijd in 1970 en wordt bijgezet in een graf op de Poolse oorlogsbegraafplaats bij zijn manschappen op Monte Casino.

Sosabowksi

Sosabowksi wordt door de Britten als zondebok aangemerkt voor de verloren ´Slag om Arnhem´ )lees hier over het eerherstel). In 1948 werd hij gedemobiliseerd. Zijn blinde zoon en vrouw zijn uit Polen overgekomen. Ze bleven in ballingschap in Groot-Brittannië waar hij werkte als magazijnbediende in een fabriek voor elektrische motoren, later in een fabriek voor televisietoestellen.

Hij overleed op 25 september 1967. In 1969 brachten manschappen zijn as over naar Polen waar deze werd bijgezet op de militaire begraafplaats Powązki in Warschau.

In Nederland wordt zijn inzet en die van zijn troepen jaarlijks herdacht in Driel. Daar is ook een Informatiecentrum te vinden en een wandelroute die voert langs zijn borstbeeld en toenmalig hoofdkwartier.

Maczek

Maczek bleef ook in het VK, in Edinburgh waar hij onder andere werkt als barman.

Hij ontving het ereburgerschap van Breda en had daar kunnen komen wonen maar verkoos ervoor om in Schotland te blijven waar zijn gezin gesetteld was en hij zorg had voor zijn gehandicapte dochter. Op 11 november 1990 werd hij door de President van de Poolse Republiek in ballingschap bevorderd tot de rang van luitenant-generaal.

Hij stierf op 102-jarige leeftijd in Edinburgh op 11 december 1994. Hij werd begraven op het Poolse oorlogskerkhof in Breda bij zijn manschappen. Bij dit kerkhof is ook het Maczek Memorial gevestigd wat het verhaal verteld van de divisie en zijn generaal.

Fotoverantwoording

Geschiedenis
Comments are closed
2427
0
0
, , , ,

Written by

Meer over Hans op de pagina 'Over ons'..

View all posts by:

Gerelateerde berichten

Reacties zijn gesloten.